Καθώς οι υποδομές μας παλιώνουν, αυξάνεται η ανάγκη να δοθεί προτεραιότητα στη συντήρηση των υφιστάμενων υποδομών της χώρας μας προκειμένου να ανταποκρίνονται στις αυξανόμενες προκλήσεις που δημιουργούν η κλιματική αλλαγή και τα νέα πρότυπα ασφαλείας. Αυτό αναδείχθηκε στο πλαίσιο των web only panels του ITC 2023 – 6ου Συνεδρίου Υποδομών και Μεταφορών. Στη συζήτηση με θέμα «Συντήρηση υποδομών, ένα στοίχημα που πρέπει να κερδηθεί», συμμετείχαν: Κωνσταντίνος Μαγουλάς, Γενικός Γραμματέας Υποδομών, Δέσποινα Καλλιδρομίτου, Πρόεδρος ΣΕΓΜ, Σέργιος Λαμπρόπουλος, Πρόεδρος ΕΣΒΥΚ και Μιχάλης Παναγόπουλος, Αντιπρόεδρος GDM Assets
Κωνσταντίνος Μαγουλάς, Γ. Γ. Υποδομών: Η έλλειψη συστηματικής συντήρησης εγκυμονεί κινδύνους σε εθνική κλίμακα
Στους παράγοντες που επιβαρύνουν τις υφιστάμενες υποδομές, πέρα από τη φυσιολογική φθορά, και στην ανάγκη να τεθούν προτεραιότητες στο πλαίσιο μίας εθνικής στρατηγικής για τη συντήρηση των υποδομών αναφέρθηκε ο Κωνσταντίνος Μαγουλάς, Γενικός Γραμματέας Υποδομών του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών. «Το θέμα της συντήρησης των υφιστάμενων υποδομών έχει επιμελώς παραμεληθεί στη χώρα μας», σημείωσε, εξηγώντας πως κατά τις προηγούμενες δεκαετίες το βάρος δόθηκε στην κατασκευή νέων έργων.
Απαρίθμησε μία σειρά παραγόντων που επηρεάζουν τη διάρκεια ζωής και την κατάσταση των υφιστάμενων υποδομών, μεταξύ των οποίων, η γήρανση των υλικών, η παρωχημένη επιστημονική γνώση και οι κανονισμοί της εποχής κατά την οποία αυτά μελετήθηκαν και κατασκευάστηκαν, τα ακραία καιρικά φαινόμενα και οι σεισμοί.
«Η έλλειψη συστηματικής συντήρησης εγκυμονεί σημαντικούς κινδύνους σε εθνική κλίμακα, καθώς ένας μεγάλος αριθμός έργων συμπληρώνουν ή και υπερβαίνουν τα 50 χρόνια από την κατασκευή τους», επισήμανε. Όπως εξήγησε, η συντήρηση είναι ένα δύσκολο και πολυπαραμετρικό ζήτημα, ειδικά από τη στιγμή που οι πόροι είναι δεδομένοι και περιορισμένοι.
Ο κ. Μαγουλάς ανέδειξε ως επιτακτική την ανάγκη για την ανάπτυξη συστημάτων διαχείρισης που στοχεύουν στη διασφάλιση της λειτουργικότητας των έργων και στη διατήρηση υψηλού επιπέδου ασφάλειας, με ταυτόχρονη βελτιστοποίηση του κόστους επέμβασης.
Διεξοδική αναφορά έκανε στο ζήτημα των γεφυρών, οι οποίες, όπως είπε, παρότι καλύπτουν μόλις στο 2-3% του μήκους του εθνικού οδικού δικτύου, αντιστοιχούν στο 30% περίπου του κόστους κατασκευής του. Μάλιστα, προσδιόρισε το συνολικό κόστος δαπάνης για την επισκευή μιας γέφυρας ακόμη και πάνω από το 20πλάσιο της κεφαλαιοποιημένης δαπάνης επιθεώρησης, συντήρησης και έγκαιρης αποκατάστασης.
Στο πλαίσιο αυτό, σύμφωνα με τον κ. Μαγουλά, στο αμέσως επόμενο διάστημα θα συγκροτηθεί η Διοικητική Αρχή Γεφυρών, ενώ το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών έχει ετοιμάσει το Εθνικό Μητρώο Γεφυρών, που θα διευκολύνει την ορθολογική οργάνωση της συντήρησής τους, καθώς και το Ενικό Εγχειρίδιο Επιθεώρησης και Αξιολόγησης Γεφυρών και τον αντίστοιχο Κανονισμό. Όπως ανήγγειλε, θα εκδοθεί προσεχώς η Υπουργική Απόφαση για την έγκριση του Κανονισμού, ώστε να ξεκινήσει άμεσα η εφαρμογή.
Δέσποινα Καλλιδρομίτου, ΣΕΓΜ: Κλειδί για την προστασία των υποδομών οι τακτικοί έλεγχοι και η συνεχής συντήρηση
Την ανθεκτικότητα των υποδομών απέναντι στην κλιματική αλλαγή ανέδειξε ως ζητούμενο η Δέσποινα Καλλιδρομίτου, Πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικών Εταιρειών-Γραφείων Μελετών (ΣΕΓΜ). «Οι προκλήσεις της κλιματικής κρίσης καθορίζουν πια σε ευρωπαϊκό επίπεδο τον τρόπο κατασκευής και συντήρησης των υποδομών», είπε, τονίζοντας πως τη λύση δεν τη δίνουν τα φαραωνικά έργα, αλλά οι ανθεκτικές υποδομές.
«Μετά τις καταστροφές στη Θεσσαλία, είναι πια υποχρεωτικό να ρίξουμε φως στην πτυχή της συντήρησης και της πρόληψης βλαβών», ανέφερε, σημειώνοντας πως «η κλιματική κρίση έχει επί της ουσίας ακυρώσει ακόμα και τις επιστημονικές παραδοχές των τελευταίων ετών». Η κυρία Καλλιδρομίτου συνέστησε, όπως χτίσαμε μία κουλτούρα γύρω από την αντισεισμική προστασία, αυτό να κάνουμε και για πλημμύρες και πυρκαγιές, ενσωματώνοντας νέα πρότυπα ασφάλειας και ελέγχου.
«Τα αποσπασματικά έργα μετά από μία καταστροφή δεν φέρνουν αποτέλεσμα. Χρειάζεται στρατηγικός σχεδιασμός λαμβάνοντας υπόψη και την επικινδυνότητα κάθε περιοχής όπως αυτή θα προσδιοριστεί», τόνισε. Ξεκαθάρισε, δε, ότι θα πρέπει να μπουν στην εξίσωση όχι μόνο οι μεγάλες υποδομές, αλλά και οι μικρότερες καθώς καθορίζουν τη συμπεριφορά των μεγάλων υποδομών, όπως και η κατάσταση του υπεδάφους.
Χαρακτηρίζοντας ως κλειδί για την προστασία των υποδομών τους τακτικούς ελέγχους και τη συνεχή συντήρησή τους, σε συνεργασία με τους τοπικούς φορείς, η κυρία Καλλιδρομίτου υπογράμμισε την ανάγκη δημιουργίας του Εθνικού Μητρώου Υποδομών. «Η Ελλάδα αυτή τη στιγμή βρίσκεται στο μηδέν, δεδομένου ότι αγνοείται η ταυτότητα και το ιστορικό συντήρησης πολλών κρίσιμων και ήδη γερασμένων έργων, καθώς δεν υπάρχει συστηματική καταγραφή τους», ανέφερε, εστιάζοντας και στην αξιοποίηση των νέων τεχνολογικών εργαλείων, όπως οι αισθητήρες, για την παρακολούθηση σε πραγματικό χρόνο κρίσιμων υποδομών.
Σέργιος Λαμπρόπουλος, ΕΣΒΥΚ: Απαραίτητη η αύξηση των πόρων για τη συντήρηση
Η αύξηση των πόρων για τη συντήρηση των έργων, καθώς και οι αλλαγές στον τρόπο δημοπράτησης τέθηκαν στο επίκεντρο της τοποθέτησης του Προέδρου του Εθνικό Συμβούλιο Βιομηχανίας Υποδομών & Κατασκευών (ΕΣΒΥΚ), Σέργιου Λαμπρόπουλου. «Τα έργα έχουν έναν κύκλο ζωής. Η συντήρηση αποτελεί βασικό στοιχείο διότι διατηρεί τη βιωσιμότητά τους και μπορεί να επιμηκύνει τον χρόνο ζωής και να βελτιώσει την ανθεκτικότητά τους», επισήμανε.
Έθεσε ως προϋπόθεση για έναν στρατηγικό σχεδιασμό σε σχέση με τις υποδομές, να είναι ξεκάθαρο πώς μοιράζονται οι πόροι μεταξύ νέων έργων και συντήρησης υφιστάμενων υποδομών. Τόνισε, παράλληλα, ότι είναι απαραίτητη η αύξηση των πόρων για τη συντήρηση, με αυτήν να μπορεί να προέλθει από την ανακατανομή των δημοσίων επενδύσεων, καθώς και από τη χρέωση των χρηστών.
Ο κ. Λαμπρόπουλος επισήμανε, επίσης, την ανάγκη να μπει πια ο εγγυημένος χρόνος συντήρησης ψηλά στα κριτήρια των διαγωνισμών για την ανάθεση των έργων. «Να αποτελεί η συντήρηση διαγωνιστικό μέγεθος, άρα ο διαγωνισμός θα πάψει να είναι μόνο ως προς την τιμή, αλλά θα γίνει διαγωνισμός ποιότητας, με την ευθύνη να πηγαίνει στους κατασκευαστές», εξήγησε, λέγοντας πως η πρόβλεψη υπάρχει στον νόμο αλλά εκκρεμούν οι υπουργικές αποφάσεις.
Σχολίασε πως η χώρα μας δεν βρίσκεται στο «μηδέν» ως προς την ποιότητα των υποδομών, κάνοντας ειδική αναφορά στα έργα ΣΔΙΤ και παραχωρήσεων, στα οποία η μακροχρόνια συντήρηση αποτελεί ουσιαστικό στοιχείο του προϋπολογισμού τους. Έφερε ως παράδειγμα την Αττική οδό, αποδίδοντας το πολύ υψηλό τίμημα που προσφέρθηκε στον διαγωνισμό του ΤΑΙΠΕΔ για τη νέα παραχώρηση, στο γεγονός ότι είναι ένας πολύ καλά συντηρημένος αυτοκινητόδρομος, ενώ σημείωσε πως όλοι οι αυτοκινητόδρομοι διαθέτουν Μητρώο Γεφυρών.
Κάλεσε, ακόμη, ο κ. Λαμπρόπουλος τις αρχές της τοπικής αυτοδιοίκησης να προχωρούν σε συμβάσεις πλαίσιο, ώστε όταν υπάρχουν έκτακτες ανάγκες να έχουν διαθέσιμη μια λίστα επιλαχόντων στους οποίους θα απευθύνονται για οικονομικές προσφορές και να μην παρατηρείται το φαινόμενο να ανατίθενται έργα σε όποιους και σε όσους θέλει η εκάστοτε αρχή.
Κλείνοντας, τόνισε την ανάγκη τα ακαδημαϊκά ιδρύματα της χώρας «να αλλάξουν ρότα και να καταρτίζουν μηχανικούς για ζητήματα συντήρησης και λειτουργίας των υποδομών, δημόσιων και ιδιωτικών».
Μιχάλης Παναγόπουλος, GDM Assets: Η διαχείριση και συντήρηση κτιριακών έργων ακόμα πιο παραμελημένη
Στον πυρήνα της συζήτησης γύρω από τη συντήρηση των υποδομών της χώρας μας, έβαλε το ζήτημα των μικρών υποδομών, κυρίως των κτιρίων, ο Μιχάλης Παναγόπουλος, Αντιπρόεδρος της GDM Assets. Σημείωσε, μάλιστα, ότι «η διαχείριση και συντήρηση των κτιριακών έργων είναι ίσως πιο παραμελημένη από των υπολοίπων υποδομών», δίνοντας έμφαση και στα νέα εργαλεία που μπορούν να αξιοποιηθούν.
Όπως ανέφερε, βάσει και της εμπειρίας της GDM Assets, που δραστηριοποιείται στη διαχείριση και τη συντήρηση κτιριακών έργων, υπάρχουν πλέον πολλά συστήματα που τοποθετούνται σε ένα κτίριο για την παρακολούθηση και διαχείριση κυρίως των ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων.
«Εμείς επιδιώκουμε να το συστηματοποιήσουμε αυτό και να το κάνουμε με επιστημονικές μεθόδους και άρτια τεχνολογική κατάρτιση», είπε. Τόνισε, όμως, ότι παράλληλα θα πρέπει να αλλάξει ριζικά και ο τρόπος που αντιμετωπίζονται εξαρχής τα κτιριακά έργα από τη φάση της διαγωνιστικής διαδικασίας.
«Έχουμε αναλάβει, για παράδειγμα, την ενεργειακή αναβάθμιση του 401 Στρατιωτικού Νοσοκομείου, όπου εγκαθιστούμε μία μονάδα συμπαραγωγής ηλεκτρισμού και θερμότητας-ψύξης. Αυτή χρειάζεται συντήρηση όχι μόνο για όσο διαρκεί η δική μας συμβατική υποχρέωση, αλλά για άλλα 10-15 χρόνια, ώστε να επιτυγχάνονται εν τέλει και οι στόχοι εν τέλει της ενεργειακής αναβάθμισης και η επένδυση να πιάσει τόπο», περιέγραψε χαρακτηριστικά.
Αντίστοιχες προκλήσεις εντόπισε ο κ. Παναγόπουλος από τα μικρά κτιριακά έργα ως τις μεγάλες υποδομές της χώρας, οι οποίες επιβαρύνονται και από ανθρωπογενείς παράγοντες, όπως η αυξημένη κίνηση στους δρόμους και η κυκλοφορία περισσότερων βαρέων οχημάτων. «Μιλάμε για γέφυρες και υποδομές που έχουν καταπονηθεί ηλικιακά και καλούνται να αναλάβουν αυξημένο κυκλοφοριακό φόρτο. Αυτό δημιουργεί την ανάγκη επιμελούς συντήρησης και ένα σύγχρονο κανονιστικό πλαίσιο», εξήγησε.
Εστίασε στον τρόπο δημοπράτησης, σχολιάζοντας πως η μειοδοτική διαδικασία είναι εξαιρετική όταν έχεις μία άρτια μελέτη, «όταν όμως μιλάμε για μια υποδομή που θέλουμε να διαρκέσει 20 χρόνια, πρέπει στην εξίσωση να μπει και η ποιότητα». Προέταξε, τέλος, την ανάγκη να υπάρξουν οι κατάλληλες πιστοποιήσεις, κανονισμοί και εγχειρίδια, ώστε να εκπαιδευτούν μηχανικοί και εργατοτεχνικό προσωπικό στον τομέα της συντήρησης, όπου εντοπίζεται έλλειψη κατάλληλης τεχνογνωσίας.